Rewolucyjne zmiany dla poprawy warunków funkcjonowania kolei

Autor: BP 2023/02/10

Stowarzyszenie Ekspertów i Menedżerów Transportu Szynowego przedstawiło pakiet zmian regulacyjnych obejmujący regulacje różnych obszarów funkcjonowania kolei, które mają wpływ na jej międzysektorową konkurencyjność względem innych gałęzi transportu. Zmiany tych regulacji są szczególnie istotne dla rozwoju transportu intermodalnego w Polsce.

Jak poinformował prezes Stowarzyszenia Józef Marek Kowalczyk, propozycje zmian zostały przedstawione podczas spotkania w Urzędzie Transportu Kolejowego i spotkały się dużym pozytywnym odzewem w środowisku kolejowym. Publikujemy dziś pierwszą część obejmującą wprowadzenie merytoryczne i propozycje zmian dotyczące funkcjonowania zarządcy infrastruktury, spółki PKP Polskie Linie Kolejowe. W kolejnych dniach opublikujemy propozycje dotyczące międzysektorowej konkurencyjności kolei oraz bocznic kolejowych.

Cały dokument i dodatkowe informacje znaleźć można na stronie Stowarzyszenia Ekspertów i Menedżerów Transportu Szynowego

Pakiet zmian regulacyjnych niezbędnych dla odbudowy konkurencyjności kolei

Wprowadzenie

O konkurencyjności kolei, względem innych gałęzi transportu, w tym wobec transportu samochodowego świadczą rozmiary przewozów i ich wieloletnie  trendy.

Kluczowymi czynnikami, w rękach Państwa, regulującym warunki konkurowania danej gałęzi transportu są:

• Polityka inwestycyjna. W tym materiale nie jest ona przedmiotem analizy
• Opłaty za korzystanie z infrastruktury. Przewoźnicy kolejowi płacą za każdy kilometr linii kolejowej. Korzystanie z dróg publicznych jest praktycznie darmowe. Opłaty są pobierane na niecałym 1% całej długości dróg.

Obraz transportu kolejowego na początku 2023 roku i na przestrzeni od roku 2000, na tle transportu samochodowego, przedstawia się następująco.

W zakresie przewozów ładunków

• Kolej przewiozła w roku 2000 – 250 mln ton, zaś w roku 2022 – 237,9 mln ton.
• Przewozy samochodowe  w roku 2000  wyniosły około 1 mld ton, zaś w roku 2021 było to już – 1,9 mld ton.
• Kolej w roku 2010 miała 89,3 tys wagonów, zaś w 2022 roku – 81,8 tysiąca.
• Kolej w roku 2010 miała 4 263 lokomotywy, zaś w roku 2022 – 3 502 sztuk.
• W roku 2000 było w Polsce 2,9 mln ciężarówek, zaś w roku 2022 – 4,1 mln.

W zakresie przewozu pasażerów

• Kolej przewiozła w roku 2000 – 361 mln osób, a w roku 2022 – 342 mln osób.
• W roku 2000 było w Polsce 17 mln samochodów osobowych. zaś w roku 2022 było ich już  – 26 mln.

Linie kolejowe i drogi publiczne

• Długość linii kolejowych w roku 2000 wyniosła  – 22,6 tys. km, zaś w roku 2022 – 19,3 tys. km.
• Długość dróg  publicznych w roku 2000 wyniosła – 372, 7 tys. km, zaś w roku 2022 – 430,8 tys. km

Przytoczone dane statystyczne (źródło GUS) dowodzą jednoznacznie, że pobieranie wysokich opłat za korzystanie z infrastruktury kolejowej (koszty tych opłat to 20 – 25% wszystkich kosztów przewoźników), w sytuacji  możliwości bezpłatnego korzystania z dróg publicznych przez konkurentów kolei, doprowadziło do ogromnej zapaści w przewozach kolejowych, w szczególności w zakresie przewozów ładunków.

Dyskryminujący kolej system stawek opłat za korzystanie z infrastruktury nie jest oczywiście jedynym powodem braku konkurencyjności kolei. Do ważnych powodów pogarszających konkurencyjność kolei zaliczamy również:

• Brak  wystarczających inwestycji, właściwych dla transportu ładunków.

Jednakże w sytuacji wydania, w ostatnich latach, na kolej  prawie 100 mld złotych i braku przyrostu przewozów, należy poszukiwać pozainwestycyjnych przyczyn takiego stanu. Są nimi, w pierwszej kolejności wysokie koszty opłat za korzystanie z infrastruktury kolejowej.

• Ogromny wzrost kosztów  energii elektrycznej.

Ten czynnik ujawnił się z całą mocą w roku 2022 i na początku 2023. Wymaga on odrębnego potraktowania i przede wszystkim systemowego uregulowania. Niekontrolowane przez państwo podwyżki cen energii dla kolei sprawiają nie tylko gwałtowne pogorszenie wyników ekonomicznych przewoźników kolejowych. Podważają one sens ekonomiczny elektryfikacji linii kolejowych. Przewozy ładunków trakcją spalinową są zdecydowanie bardziej opłacalne.

Uwzględniając powyższe proponujemy:

PAKIETY ZMIAN REGULACYJNYCH NIEZBĘDNYCH DLA  POPRAWY KONKURENCYJNOŚCI KOLEI I ISTOTNEGO ZWIĘKSZENIA DZIAŁALNOŚCI PRZEWOZOWEJ

Uwzględniając dramatycznie niski poziom przewozów koleją, w szczególności w zakresie przewozów ładunków uważamy, że potrzebna jest głęboka i kompleksowa interwencja regulacyjna Państwa, której zasadniczym celem byłoby wyrównanie warunków konkurowania kolei z innym gałęziami transportu, w szczególności z transportem samochodowym i indywidualną motoryzacją.

Poniżej przedstawiamy propozycje takich nowych regulacji, ujętych w pakiety rozwiązań, dedykowanych dla: spółki PKP PLK S.A jako zarządcy infrastruktury kolejowej,  spółek kolei pasażerskiej i spółek kolei towarowej.

PROPOZYCJA NOWEGO MODELU EKONOMICZNEGO FUNKCJONOWANIA SPÓŁKI PKP PLK S.A.

Uważamy, że warunkiem poprawy konkurencyjności funkcjonowania przewoźników kolejowych jest uprzednie ustabilizowanie warunków ekonomicznych funkcjonowania spółki PKP PLK S.A jako zarządcy infrastruktury kolejowej. Proponujemy zatem:

• Ustawowe zagwarantowanie przez Państwo wszystkich wydatków na utrzymanie infrastruktury kolejowej i operacyjne funkcjonowanie spółki PKP PLK S.A, poprzez ich finansowanie w całości z Funduszu Kolejowego.

Obecna wieloletnia umowa utrzymaniowa, w ramach której spółka PKP PLK S.A ma zapewnione finansowanie znaczącej części wydatków na utrzymanie infrastruktury kolejowej, powinna być zastąpiona stała pozycją wydatkową w Budżecie Państwa lub w Funduszu Kolejowym.

• Ustawowe zagwarantowanie przez Państwo środków na finansowanie niezbędnych inwestycji kolejowych, ujmowanych w różnych programach operacyjnych.

Chodzi o zapewnienia środków na finansowanie inwestycji własnych PKP PLK S.A, jak i tych realizowanych przy wykorzystaniu środków pomocowych UE.

• W konsekwencji przyjęcia rozwiązań, o których mowa w pkt. 1 i 2, wpływy z opłat za korzystanie z infrastruktury kolejowej nie powinny być przychodami spółki PKP PLK S.A, lecz powinny być kierowane na konto Funduszu Kolejowego. Poziom opłat  za korzystanie z infrastruktury kolejowej powinien być kształtowany zgodnie z propozycjami przedstawionymi poniżej.

Proponowane rozwiązania byłyby kompatybilne z tymi jakie są stosowane w obszarze finansowania kosztów utrzymania infrastruktury dróg publicznych.

Koszty finansowania utrzymania infrastruktury dróg publicznych są w całości pokrywane ze środków publicznych. Generalna Dyrekcja Dróg Publicznych i Autostrad ma stałą pozycję wydatkową w Budżecie Państwa, zaś zarządcy dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych mają zagwarantowane środki na utrzymanie tych dróg w budżetach tych jednostek samorządowych.

Spółka PKP PLK S.A powinna pozostać spółką prawa handlowego, lecz powinna mieć zapewniony status ekonomiczny porównywalny z GDDiA.

Jest to w naszej ocenie podstawowy warunek powodzenia niezbędnych zmian w systemie stawek dostępu do infrastruktury kolejowej. Spółka PKP PLK S.A. nie może mieć sprzecznego z przewoźnikami kolejowymi interesu ekonomicznego.

Możliwość komentowania została wyłączona.