Jakie znaczenie będzie mieć IV Pakiet Kolejowy dla rozwoju rynku przewozów towarowych?
prof. Marianna Jacyna
Od wielu lat prowadzone są prace dotyczące usprawnienia systemu kolejowego pod kątem konkurencyjności w stosunku do innych środków transportu. Chodzi również o równe warunki konkurencji w ramach samej kolei. Dążenia poprawy pozycji kolei w stosunku do innych środków transportu doprowadziło do wyróżnienia dwóch filarów transformacji. Filar techniczny i filar rynkowy. 26 maja 2016 roku zostały opublikowane zasady tworzące tzw. Filar techniczny IV Pakietu Kolejowego. Dokumenty powstały z zamiarem ograniczenia przeszkód technicznych przede wszystkim dla producentów taboru jak i przewoźników wynikających ze zróżnicowanych norm i regulacji w poszczególnych krajach.
W skład filaru technicznego weszły regulacje zawierające aspekt interoperacyjności systemu kolejowego, bezpieczeństwa kolei jak i powołania europejskiego regulatora nazwanego Agencją Kolejową Unii Europejskiej (ERA). Główną przesłanką powołania ERA jest uprawnienie jej do wydawania certyfikacji bezpieczeństwa, zezwoleń na wprowadzanie pojazdów do obrotu. W bardzo istotnym stopniu poprawi to sprawność kolei na obszarze UE. Idea przewodnia to tzw. jedno okienko (One-Stop-Shop), gdzie będzie można złożyć wszystkie wnioski w zakresie bezpieczeństwa, zezwoleń na wprowadzenie pojazdu do obrotu oraz certyfikacji. Filar rynkowy nakierowany jest na konkurencyjność graczy działających na tym rynku. Obejmuje aspekty równego dostępu do drogi kolejowej jak i porównywalne warunki konkurowania przewoźników kolejowych.
Wracając do znaczenia wpływu IV Pakietu Kolejowego dla rynku przewozów towarowych – możemy powiedzieć, że jest to dopełnienie tego, co Unia Europejska wdraża od dłuższego czasu. A więc przede wszystkim dążenie do pełnego wprowadzenia interoperacyjności sieci kolejowej. Kluczem do sukcesu jest integracja wszystkich podsystemów w celu prowadzenia działalności przewozowej w różnych krajach bez konieczności przerywania biegu m.in. na zmianę drużyn trakcyjnych czy zmianę pojazdów trakcyjnych. Idealnie wpisuje się to w strategię konkurencyjności systematycznie wprowadzaną przez organy Unii Europejskiej.
Z drugiej strony należy pamiętać, że wdrażanie interoperacyjności przyczynia się do zmniejszenia czasu realizacji usługi transportowej co powoduje odbudowanie pozycji konkurencyjnej transportu kolejowego nad transportem samochodowym. Oprócz tego, IV Pakiet to systematyczne zwiększanie bezpieczeństwa przewozu poprzez nadzór nad dopuszczaniem pojazdów trakcyjnych oraz wagonów towarowych. Jest to niezwykle istotne, zwłaszcza jeśli pociągi poruszają się po jednolitym obszarze kolejowym.
Wzajemne uznawanie dokumentów to też krok w stronę konkurencyjności zwłaszcza w zakresie skrócenia czasu przejazdu związanego czy to ze zmianą drużyny trakcyjnej czy to ze zmianą drużyny i pojazdu. Należy jednak pamiętać, że poziom techniczny w różnych państwach członkowskich UE jest inny. Z tego powodu wprowadzenie wyżej wymienionych zasad jest trudne i sprawia, że poprzez wprowadzanie nowoczesnych rozwiązań może być zachwiana zasada równej konkurencji. Przykładem może być warunek niskiego poziomu hałasu. Przewoźnicy, którzy mają nowoczesny tabor mogą być bardziej uprzywilejowani od przewoźników mających tabor starszego typu. Przykład ten wskazuje, że na różnych polach powinny być stosowane okresy przejściowe dostosowania się do nowych wytycznych